Voor de komende editie van mijn reisgids Normandië en Bretagne ben ik al volop op pad geweest. Wat is het toch een fantastische streek. Hoewel je naar de Bretonse kust al gauw een volle dag onderweg bent, is een eerste halte in Normandië met hooguit 1 laadstop te bereiken … Mijn trouwe reisgezel Marcel nam een paar dagen eerder een voorsprong en ging per fiets – we spraken af in Deauville. We zagen de voorbereidingen voor de 70-jarige herdenking van D-Day; de invasiestranden zijn ook na zoveel tijd nog een heel actueel thema in de regio – indrukwekkend, ijzingwekkend. Tegelijkertijd biedt het natuurschoon veel troost. Voor het ‘brede plaatje’ vond Marcel het absoluut nodig om de kust vanuit de lucht te bekijken …
Mont Saint-MichelOmgeving RoscoffCarentan vuurtoreneiland
Koop de gids nu in de webwinkel van De Zwerver, of bij je favoriete boekhandel
Licht- en geluidsspektakel op de Place Stanislas van Nancy
Wat voeg je nog toe als een gids zijn 7e druk krijgt? Na de pandemie betroffen de correcties helaas vooral verdwenen attracties en adresjes. Maar we zien inmiddels ook weer een opleving: de art nouveau van Nancy glanst als nooit tevoren. Wijndorpen lokken weer grote aantallen vinofielen en recreatieve wijnliefhebbers. Straatsburg bruist ook als de Europarlementariërs er niet zijn. En stadjes als Belfort en Besançon zijn nog altijd heerlijke plekken om te bezoeken. In het noorden blijft het oorlogsverleden levend. En wil je juist eens even helemaal niets in je vakantie? Buiten de populaire ballons zijn in de Vogezen nog volop rustige plekken te vinden.
Koop nu in de webwinkel van De Zwerver of bij je favoriete boekhandel
Na 10 succesvolle drukken gaf mijn collega Joke Radius te kennen niet meer beschikbaar zijn om te reizen in en te schrijven over Normandië en Bretagne. Op zo’n mooie bestemming kon ik niet anders dan enthousiast reageren. De verrukkelijke zwembaaien van Normandië (Cabourg …), de schitterende krijtkust met gruwelijke oorlogsgeschiedenis, de rode-rotskust en vissersdorpjes van Bretagne, de eindeloze fietspaden: al met al een gebied waar je meerdere vakanties goed kunt doorbrengen.
Inmiddels heb ik al een tweede druk afgeleverd, waarvoor ik me extra in de Normandische landingsplaatsen en de bijzondere steenformaties van Bretagne heb verdiept.
Zomer 2025 liet ik me verrassen door de bijzondere openbare fototentoonstelling die op de boulevards en in de straten van Houlgate te zien waren. Ik was zeer onder de indruk van de multimedia-opzet van de Villa du Temps Rétrouvé in Cabourg (een must voor Proust-fans maar zeker niet alleen voor hen de moeite waard). En verder waren diverse tuinen er op hun mooist en bleef het genieten van de streekkeuken. Een heerlijk gebied!
Koop nu in de webwinkel van De Zwerver, of bij je favoriete boekhandel
Voor toegang tot de Verenigde Staten is al enige jaren een elektronische vergunning noodzakelijk, de ESTA (Electronic System for Travel Authorization). Deze is verkrijgbaar voor reizigers die onder het Visa Waiver Program vallen – dat zijn ingezetenen van Europese landen en onder meer van het VK, Chili, Japan, Nieuw-Zeeland. Maar let op: als je na 1 maart 2011 in Iran, Irak, Jemen, Libië, Noord-Korea, Somalië of Syrië bent geweest, of na 12 januari in Cuba dan wel van deze landen tevens de nationaliteit bezit, kom je niet voor de ESTA in aanmerking, neem dan tijdig contact op met de ambassade om je mogelijkheden te bespreken (… helaas kan het zijn dat je de VS voorlopig niet in komt).
Het handigste doe je de ESTA-aanvraag op je mobiele telefoon, omdat je ook je paspoort moet uploaden (zowel de fotopagina als de chip) en een selfie maken. De kosten bedragen op dit moment $21. Opgelet: er zijn diverse externe partijen die de ESTA aanbieden voor een veelvoud van dit bedrag. Let op het logo dat je bovenaan deze pagina ziet, die is van de officiële app.
Een tip om de vaak lange wachttijden bij Immigration te omzeilen: download de MPC (Mobile Passport Control) app en vul voor vertrek je gegevens in. Het activeren van je vluchtgegevens doe je direct bij aankomst. Hiermee kun je door een door veel minder mensen betreden en veel sneller doorstromende rij van de douane. Dit is het logo dat je hebben moet:
Sinds april 2025 is het voor reizigers naar het Verenigd Koninkrijk – dus zowel Engeland, Schotland, Wales als Noord-Ierland – verplicht om een ETA (Electronic Travel Authorisation) te hebben. Die vraag je het beste aan op je mobiele telefoon, omdat je daarmee het gemakkelijkst je paspoortgegevens (o.a. de chip) en een selfie uploadt.
De kosten bedragen op dit moment 16 pond, als je tenminste de UK ETA app gebruikt, met het hiernaast vermelde symbool; er zijn andere aanbieders in omloop die een veelvoud van dit bedrag vragen. Meer informatie over reizen naar het VK lees je op de website van het Ministerie van Buitenlandse Zaken.
In 2025 heb ik diverse reizen ondernomen ter voorbereiding van de nieuwe reisgids Ontdek Engeland – die voorgaande edities van Ontdek Groot-Brittannië tot collectors item gaan maken … Spijtig genoeg vervalt daarmee mijn net opgefriste content van Schotland, maar daarover volgt begin 2026 een update op deze website!
De hele maand januari van 2025 woedden opeenvolgende branden niet alleen in Hollywood – wat met name de Nederlandse kranten haalde – maar op talloze plaatsen in de metropool van Los Angeles en in het district San Diego. Ze waren het gevolg van extreme droogte in combinatie met enorme winden, tot wel 160 km per uur. Minstens 30 mensen vonden er de dood, 18.000 panden – huizen, maar ook scholen en kantoren – werden verwoest en meer dan 200.000 mensen moesten evacueren. Waterleiding, gas en elektra bleven nog lang niet beschikbaar. Verwoest werd een grondgebied van 23.000 ha. Dit verlies betrof 2% van Los Angeles County.
Grote toeristische trekpleisters als Disneyland Resort en Universal Studios bleven onaangetast en zijn open, evenals het Getty Center, de The Huntington en het Norton Simon Museum; ook het Hollywood Sign bleef intact. De Getty Villa bleef eveneens gespaard maar door de schade in de omliggende wijk en het terugbrengen van geleende werken in de lopende tentoonstelling bleef de Villa nog geruime tijd gesloten maar is inmiddels heropend (zie www.getty.edu). Het grootste materiële verlies in de toeristische sector zit in iconische locaties als het Theater Palisades en befaamde Hollywood-filmlocaties als het Will Rogers’ Ranch House, het Topanga Ranch Motel en de Reel Inn in Malibu; ook het Bunny Museum sneuvelde. Daarnaast zal het herstel van de infrastructuur nog geruime tijd in beslag nemen, waardoor vertragingen en beperkingen op je route kunnen ontstaan.
Na twee weken rondrijden op Jamaica had ik genoeg materiaal om boekenvol te schrijven over het land en de mensen. Maar ik concludeerde dat er geen toeristen waren die er waarschijnlijk maar iets van zouden lezen. Daarom komt er geen nieuwe reisgids; voor wie toch nieuwsgierig is volgen hier een paar feiten en sfeerschetsen.
Reggae, rasta
Wat is het belangrijkste toeristische handelsmerk van Jamaica? Inderdaad: Bob Marley – zijn huizen, zijn legacy. Maar behalve reggae hoor je ook volop ska, rocksteady, roots, dub en dance, vooral: hard, tijdens live-feesten of gewoon uit enorme muziekinstallaties die elk zichzelf respecterend dorp heeft. Als je daarbij blij wordt van een joint tref je het op Jamaica zeker. Rastakapsel mag maar hoeft niet. Profiel van de fans? Iedereen – hoewel de gemiddelde leeftijd iets hoger ligt dan meestal bij popmuziek. Komt misschien ook door King Charles III: bij hem staat Could You Be Loved van Bob Marley & the Wailers op nummer 1 van zijn playlist. Wil je meer horen over muziek op Jamaica, luister dan de Grote Podcastlas Jamaica.
Bestuur en bevolking
Nu we toch bij Charles zijn beland: sinds de onafhankelijkheid in 1962 werd uitgeroepen is Jamaica een constitutioneel koninkrijk met een parlementaire democratie en een direct gekozen minister-president. Het is dus een onafhankelijk land, wel binnen het Britse Gemenebest (Commonwealth real) en met aan het hoofd King Charles III. Al spraken we Jamaicanen die verwachten dat daar spoedig verandering in komt met het toenemende nationalistische sentiment. Er wonen iets minder dan 3 miljoen Jamaicanen op het eiland dat ongeveer een kwart van de oppervlakte van Nederland beslaat. Een even groot aantal Jamaicanen woont in het buitenland, vooral in de Verenigde Staten, Canada en het Verenigd Koninkrijk. Het Engels is de officiële taal van Jamaica; de meeste inwoners spreken het Jamaicaanse Patois, wat een mengeling is van vooral Afrikaanse en Europese talen. Een aparte bevolkingsgroep op Jamaica vormen de Marrons, in het uiterste oosten; het zijn afstammelingen van de eerste tot slaaf gemaakten die in de 17e eeuw naar de bergen en grotten vluchtten en met hulp van inheemse Taino en Arawak voor de (Britse) kolonisten onoverwinnelijk bleken. Ze hebben sindsdien soevereiniteit. De meeste toeristen vliegen naar Montego Bay aan de noordkust, na hoofdstad Kingston de grootste stad van Jamaica; reistijd tussen deze steden bedraagt al gauw 4 uur (215 km).
Blue Mountains
De Blue Mountains zijn een schitterend maar nog steeds niet gemakkelijk doordringbaar gebied. Met toppen tot 2300 meter is het een imposante bergketen en het vrij hoge neerslagcijfer zorgt voor veel groen. Ultieme beleving is de zonsopgang op Blue Mountain Peak, maar de kans dat die in de wolken verloren gaat is groot. Erg leuk – vonden wij – is een wandeling met gids door de jungle en langs koffie- en bananenplantages, met tot besluit een duik in een snelstromende rivier. Je kunt er ook een koffieplantage bezoeken, Blue Mountain koffie is echt van topkwaliteit – maar je kunt die ook elders op het eiland kopen.
Naar Blue Mountains Wilderness Retreat
Als je echt even wilt ontkoppelen raden we de Blue Mountain Wilderness Retreat aan, heel basic, midden in de jungle, circa 20 minuten lopen vanuit het bergdorp Bangor Ridge. Georganiseerde excursies gaan vooral vanuit Kingston naar de zuidelijke Blue Mountains. Er rijden veel taxi’s (kilometerprijs 500 JMD), veel goedkoper zijn de taxibusjes. Wij waren maar wat blij met onze huurauto maar raden zelf rijden alleen aan als je niet terugschrikt van zeer slechte wegen en links rijden. Rijd defensief, wees voorbereid op onverwachte inhaalmanoeuvres van medeweggebruikers en verrassende verkeersaanwijzingen: wij negeerden een wegwerker met een rood bosje bloemen – waar hij bij gebrek aan een stopbord mee zwaaide …
Zoet en zout water
Snorkelen kan heel goed aan de noordwestkant; echt prachtig is het onderwaterlandschap bij Xtabi on the Cliffs en bij Rockhouse, allebei in West End Negril. Een attractie vormen daar ook de grotten langs de kust, maar voor de onderwaterfauna voegen die niet veel toe. Accommodaties van West End hebben bijna allemaal hun eigen trapje direct de zee in – of je springt van de vulkanische klippen. Ook kun je een snorkelexcursie boeken die je verder de zee op brengt. Met jonge kinderen is het begrijpelijk om te kiezen voor een afgebakend zandstrand met ondiep zeezwemwater; de resorts aan Negrils Seven Mile Beach – die niet veel langer is dan drie mijl – lenen zich daarvoor goed.
West End
Voor veel toeristen blijkt een catamarantrip naar Rick’s Café een hoogtepunt. Een botenparade vertrekt vroeg in de middag van resorts aan de Seven Mile Beach naar dit drukstbezochte café-restaurant van het eiland. In de loop van de middag barst dat uit zijn voegen met een feestende menigte. Meestal varen de boten ruim voor zonsondergang weer terug maar dat drukt de pret doorgaans niet. Rick’s Café vormt ook een inspiratiebron voor wie een serieuze sleeve tattoo overweegt.
Elke aanbieder van excursies heeft trips naar watervallen in het pakket. Het beroemdst zijn de YS-Falls en de Dunn’s River Falls. Wij kozen voor de Benta River Falls. Het protocol is overal hetzelfde: je loopt en zwemt met een begeleider door de stroomversnellingen en poeltjes, soms klim je naar een hoger deel. Je gids zorgt voor wat entertainment. Vrijwel overal bedraagt de entree 25 dollar p.p. In de omgeving van Mandeville zijn ook wat verstopte watervallen … zo vonden wij de St. Toolis River Falls die nog niet werden geëxploiteerd.
St. Toolis River Falls, insider tip …
Bij Black River kun je een excursie maken door de mangrove en vrijwel zeker krokodillen zien. Wonderlijk fenomeen in de wetlands: door moerasgassen ontstaan geregeld branden, die doorgaans vanzelf weer doven. Je ziet dit verschijnsel ook in het achterland van toeristengebied Negril.
Black River
Aan weerszijden van Port Antonio vind je tal van schitterende azuur- en groenblauwe baaien, zoals de fameuze Blue Lagoon. Voor een romantisch tochtje kun je instappen in een eenvoudige pirogue of op een bamboe raft met punteraar. Aan de oostkust is de zee op de meeste plekken te woest voor zwemmers, een van de oostelijkste geschikte baaien is Winnifred Beach.
Culinair
Locals beweren dat de vulkanische bodem voor het voedsel zorgt dat de Jamaicaan zo sterk maakt. Van plaatselijke bodem zagen wij allerlei variaties zoete aardappel, 50 soorten bananen, kokos. Wat je vooral kunt verwachten is jerk chicken – in een pimentmengsel geroosterde/gerookte kip – met rijst en bonen, komt in variaties met rund-, varkens of geitenvlees. Ook curry’s worden veel gegeten. In lokale tentjes is het visaanbod meestal een gestoofde witvis. Als het er is: probeer een (vegetarische) pasta met ackee, een vlezige fruitsoort die ook in het ontbijt met zoute vis wordt gegeten. Voor een uitgebreid assortiment verse vis en schaaldieren hebben de luxere restaurants het meeste aanbod. Bij uitstek aan de zuidoostkust, bij Treasure Beach, kun je de vissers met hun waren het strand op zien lopen en direct serveren in kleine restaurantjes: de toppers zijn daar kreeft, krab en garnalen.
Lobster Pot Restaurant, Calabash Bay
Rum
De Britten plantten in de 17e eeuw suikerriet aan; niet alleen was suiker een waardevol product, bijproducten van het suikerriet konden worden gedistilleerd tot rum. Dat was en is uitstekende handelswaar … Het werd destijds internationaal zelfs als betaalmiddel geaccepteerd. Zeer gerenommeerde bedrijven zijn Appelton, Hampden en Worthy Park, die een volle rum produceren. De bruine rum is wat steviger van smaak en heeft op eikenhout gerijpt, de witte rum wordt het meeste in cocktails gebruikt.
Sport
Naast muziekcoryfeeën zijn sporters hier echte BJ-nen. Sinds de deelname aan de Olympische Zomerspelen (vanaf 1948) wist het land 93 medailles te behalen, waarvan 92 in de atletiek. Usain Bolt heeft daarvan 8 gouden medailles op zijn naam staan. De afgelopen jaren blonken bij de dames Elaine Thompson-Herah en Shelly-Ann Fraser-Pryce vooral uit op de WK’s. Sinds 1988 doet Jamaica met een bobsleeteam mee aan de Winterspelen, tot nu toe nog zonder resultaat.
Geld
De Jamaicaanse dollar is de locale munteenheid; je kunt ook met Amerikaanse dollars betalen, wisselgeld krijg je in Jamaicaanse dollars. Zorg voor wat cash als je onderweg iets wilt kopen bij kleine winkeltjes; in de resorts kun je overal pinnen, nog niet overal is contactloos betalen mogelijk. Het prijsniveau is vergelijkbaar met dat bij ons – verwacht geen goedkope vakantie.
Allergieën vormen de enige reden om niet naar Jamaica te gaan: voor wietgeur, voor de kleurencombinatie groen-geel-zwart-rood, voor harde muziek. Maar met wat moeite kun je ook daar aan ontkomen.
Dat president Trump buitenlanders niet met open armen ontvangt, wisten we al. Ook voor toeristen weet hij onrust te zaaien door striktere controles (al zijn de regels op zich niet veranderd!). Met de recente ontslagen van federale werknemers en forse financiële inperking heeft hij inmiddels ook een kaalslag aangebracht in diverse nationale parken en dupeert hij passanten. Het goede nieuws is dat federale rechters hebben uitgesproken dat die ontslagen wettelijk niet zijn toegestaan. Maar het zal in veel gevallen niet lukken om op tijd de vacatures, zeker van het seizoenswerk, weer in te vullen. Reizigers zullen daarom – zeker de eerste zomermaanden – toch rekening moeten houden met beperktere openingstijden en in sommige gevallen zelfs volledige sluiting van parken. Rondleidingen en speciale excursies zijn de eerste diensten die sneuvelen. Sanitaire voorzieningen zullen minder onderhouden worden en ook voor het afvoeren van afval is minder personeel beschikbaar. Inmiddels zijn beide bezoekerscentra van het Saguaro National Park bij Tucson gesloten. Het Yosemite National Park schrapte reserveringen voor honderden kampeerplaatsen. Controleer voor je bezoek de actuele status. De National Park Service heeft ook een praktische app.
Voor ons is het gevolg van Trumps maatregelen vervelend en teleurstellend. Maar voor een mooie (natuur)ervaring zijn er altijd alternatieven – zie mijn reisgids Zuidwest VS en houd mijn tips op deze website in de gaten. Echt dramatisch zijn de gevolgen voor de ontslagen werknemers en hun families, niet alleen van werknemers in de nationale parken maar ook de reisindustrie die daarmee samenhangt. Jaarlijks tellen de nationale parken meer dan 300 miljoen bezoekers, die daarbij in de regio volop gebruikmaken van transport en horeca. Nog meer dan anders raad ik je aan om in het hoogseizoen de drukstbezochte locaties te vermijden; bij vrijwel alle nationale parken liggen national forests die veel rustiger zijn. En kijk ook eens naar de locaties van het Bureau of Land Management (www.blm.gov); vooral in Nevada heeft dit orgaan een enorm grondgebied en ook in Utah vind je BLM-gebieden in de spectaculairste landschappen.
Adventstijd, kerstshoppen: voor veel mensen een hoogtepunt in het winterseizoen. De afgelopen jaren heb ik heel wat kerstmarkten gezien, aangestoken door het tomeloze enthousiasme van mijn vriend Q. Onze favorieten? Aken, dat heeft de juiste kerstsfeer met de Dom als kers(t) op de taart. Of kies voor het Duitse Soest (Zoost) als dat voor jou dichterbij is. Zeker, Keulen en Berlijn zijn groter en bekender, maar naar Aken en Soest kun je vanuit het midden en zuiden van Nederland ook gemakkelijk als daguitstap.
De lekkerste glühwein (vin chaud) dronken we in Luik (met peer en mango!), waar de diverse markten een breed aanbod hebben. Schitterend is het decor van de kerstmarkten in Straatsburg. Ben je in Lille (als stad een aanrader maar de kerstmarkten blijven voor ons steken op een zesje), bezoek dan de kleine, duurzame kerstmarkt van Roubaix. Voor een meerdaagse kerstmarkt-estafette is Londen de absolute winnaar, met talloze kerstmarkten en de mooiste etalages; voor glue wine vind je daar vast een gevatte kelner, maar beter houd je het er op mulled wine.
Als je een meerdaagse tocht maakt op de Surinamerivier, begrijp je goed dat het onderhoud van de kampen in de jungle niet eenvoudig is. Het geheel stopzetten van het toerisme tijdens de pandemie daar bovenop vormde de nekslag voor het jungleverblijf Awarradam. Wij waren daar voorjaar 2023 en het ooit zo mooie complex met losse houten huisjes en het centrale bar-restaurant-ontmoetingspunt was geheel verlaten, vervallen en overwoekerd. Maar het is inmiddels volledig opgeknapt en weer geopend! Daarmee vormt het een schitterende basis voor expedities over de Gran Rio.
Vergelijkbaar was het lot van het vakantiekamp bij Palumeu, waar nog Trio- en Wajana-volkeren wonen, de oorspronkelijke bewoners van het Amazonewoud. Maar ook daar kun je weer naartoe. Ongerepte jungle en een authentieke leefcultuur zijn onvergetelijke elementen van een tocht naar Palumeu. Het gebied is alleen met kleine vliegtuigen bereikbaar, vanaf vliegveld Zorg en Hoop. Na vijf kwartier ben je in een volkomen andere wereld. Hiervandaan ga je per korjaal verder en verken je met gidsen het Kasikasimagebergte, over stroomversnellingen en te voet door de jungle.
Je kunt individueel op pad, soms sluit je bij een ander klein gezelschap aan. Laat je voorlichten door Suzette van Suriname Holidays.
Dit artikel is een aanvulling op de ANWB reisgidsExtra Suriname
